Spadek po rodzicach – jak go nabyć? Sprawdź, od czego zacząć!

Nieuniknioną prawną konsekwencją śmierci rodziców jest kwestia dziedziczenia po nich majątku, co wiąże się z szeregiem czynności, jakie muszą podjąć dzieci, by doprowadzić do finalnego działu spadku. Stwierdzenie nabycia spadku po rodzicach wymaga bowiem ustalenia kręgu spadkobierców i przysługujących im udziałów, co niekiedy też prowadzi do konfliktów oraz niejasności. Aby zminimalizować ryzyko rodzinnych nieporozumień, a z drugiej strony dopełnić wszelkich formalności, warto zdobyć podstawową wiedzę w zakresie zasad dziedziczenia spadku po rodzicach w polskim prawie, które przedstawiamy w poniższym artykule.

Najważniejsze informacje, których dowiesz się z tego wpisu:

1. W przypadku dziedziczenia ustawowego, w pierwszej kolejności z ustawy do spadku powołane są dzieci i małżonek spadkodawcy.
2. Osoba powołana do dziedziczenia powinna w terminie 6 miesięcy określić czy przyjmuje czy jednak odrzuca spadek.
3. Najbliższa osoba może zostać pozbawiona całkowicie prawa do dziedziczenia w dwóch przypadkach – przy wydziedziczeniu lub uznaniu za niegodnego dziedziczenia.
4. Jeżeli rodzic z nieuzasadnionej przyczyny pominął jedno ze swoich dzieci w testamencie, przysługuje mu roszczenie o zachowek.

Komu przysługuje zachowek? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w naszym innym wpisie.

Dziedziczenie po rodzicach – ile dziedziczą dzieci?

Ile w spadku po rodzicach otrzyma każde z dzieci zależy w pierwszej kolejności od rodzaju dziedziczenia, jakie będzie miało miejsce. Dziedziczenie spadku po zmarłym może się odbyć na dwa sposoby:

1. Dziedziczenie testamentowe – jeśli rodzic pozostawił ważny testament, to ma on co do zasady pierwszeństwo przed regułami określonymi w kodeksie cywilnym i uprawnione do spadku są wskazane przez zmarłego w testamencie osoby. Polskie prawo spadkowe jednak nie przewiduje pełnej swobody w zakresie dysponowania majątkiem na wypadek śmierci, bowiem nawet w przypadku, gdyby testator (autor testamentu) nie chciał przekazać majątku najbliższym osobom (np. dzieciom), to mogą one mimo to dochodzić części spadku tytułem tak zwanego zachowku, o czym będzie mowa jeszcze w dalszej części artykułu.
2. W przypadku braku testamentu lub jego nieważności następuje dziedziczenie ustawowe, czyli dziedziczenie spadku na podstawie tzw. klas dziedziczenia określonych w polskim prawie cywilnym, zgodnie z którymi w pierwszej kolejności z ustawy do spadku powołane są dzieci i małżonek spadkodawcy – dziedziczą oni w częściach równych, ale część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku (czyli np. jeśli zmarły miałby małżonka i 5 dzieci, ¼ spadku pozostawiona zostaje dla małżonka, a pozostałą część dzielą między sobą dzieci; jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych, czyli wnukom zmarłego). Nie dziedziczy natomiast małżonek pozostający w separacji.

Jak przyjąć spadek po rodzicach?

W przypadku dziedziczenia spadku po rodzicach warto rozeznać się w sytuacji majątkowej zmarłego rodzica przed pochopnym podjęciem decyzji o przyjęciu spadku, żeby uniknąć ewentualnej odpowiedzialności za długi spadkowe. 

W przypadku powołania do dziedziczenia polskie prawo przewiduje trzy możliwości:

1. Przyjęcie spadku wprost – spadkobierca odpowiada za długi spadkowe całym majątkiem, zarówno spadkowym jak i swoim osobistym;
2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – spadkobierca odpowiada tylko do wysokości aktywów spadku ustalonych według spisu inwentarza, nie ponosi odpowiedzialności za długi spadkowe własnym majątkiem;
3. Odrzucenie spadku.

Osoba powołana do dziedziczenia powinna w terminie 6 miesięcy określić czy przyjmuje czy odrzuca spadek. W przypadku braku złożenia takiego oświadczenia przyjmuje się, iż osoba taka przyjęła spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

Spadek po rodzicu – co, jeśli dziecko zostało pominięte w testamencie?

Jeżeli rodzic z nieuzasadnionej przyczyny pominął nas w testamencie, przysługuje nam roszczenie o zachowek. Zachowek to rozwiązanie w polskim prawie spadkowym, które ma na celu zabezpieczenie interesów najbliższych osób spadkodawcy, w przypadku pominięcia ich w testamencie. 

Zgodnie z art. 991. § 1 kodeksu cywilnego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – ⅔ wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Jeśli więc bez uzasadnionej przyczyny dziecko zostało pominięte w testamencie, może i tak dochodzić zachowku, jako części tego, co odziedziczyłoby w przypadku dziedziczenia ustawowego. Przykład: Ojciec miał dwie córki jako jedyne spadkobierczynie. Majątek wynosił 200 tys. zł. Do całego majątku powołał jedną z córek, drugą bez uzasadnionej przyczyny pominął. Jest ona pełnoletnia i pracująca, może więc pozwać drugą córkę o zachowek w wysokości 50 tys. zł (powoła wartości udziału, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, czyli połowa ze 100 tys. zł). 

Są jednak dwie sytuacje, w których osoba najbliższa może zostać pozbawiona całkowicie prawa do dziedziczenia po zmarłym, tj.: 

• wydziedziczenie;

• uznanie za niegodnego dziedziczenia.

Spadek po śmierci rodziców – dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata?

Dziedziczenie spadku w polskim prawie to bardzo istotny proces, zwłaszcza, że zgodnie z kodeksem cywilnym oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Oznacza to, że decyzję tę należy podjąć bardzo rozważnie, analizując wszelkie aspekty danej sprawy, bo z raz podjętej decyzji nie można się już wycofać. Przede wszystkim jednak w tak trudnym czasie, jakim jest śmierć rodzica, łatwiej i bezpieczniej przejść przez wszystkie formalności związane z dziedziczeniem przy pomocy doświadczonego adwokata, który zdejmie z naszych barków ciężar odpowiedzialności za podjęcie właściwej decyzji. 

Z tego też powodu zapraszamy do zapoznania się z ofertą naszej Kancelarii. Pomożemy Państwu podjąć właściwą i roztropną decyzję w każdej sprawie spadkowej po rodzicach – przeanalizujemy wszelkie „za” i „przeciw” każdej możliwej opcji.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Kto dziedziczy po rodzicach?

• Jeżeli jest ważny testament – dziedziczą osoby wskazane w testamencie (testament ma pierwszeństwo przed regułami ustawowymi).
• Jeśli brak testamentu lub jest on nieważny – następuje dziedziczenie ustawowe: w pierwszej kolejności dzieci i małżonek spadkodawcy (dzielą spadek w częściach równych; udział małżonka nie może być mniejszy niż ¼ całości).
• Jeżeli dziecko spadkodawcy zmarło przed otwarciem spadku, jego udział przypada jego dzieciom (wnukom) w częściach równych (reprywacja).
• Jeśli ktoś został pominięty w testamencie bez uzasadnienia, może domagać się zachowku.

Czy spadek po zmarłym rodzicu przechodzi automatycznie?

Nie, konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku – w terminie 6 miesięcy. Składa się je przed sądem lub przed notariuszem.

Co ze spadkiem po rodzicach po 6 miesiącach?

Jeśli spadkobierca nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy, przyjmuje się, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza (czyli osoba ta odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości aktywów spadku).