Dziedziczenie po rozwodzie – komu należy się spadek?

Tematem niniejszego artykułu jest dziedziczenie po rozwodzie. Warto więc tytułem wprowadzenia dokonać pewnego uporządkowania terminologicznego i wyjaśnić pojęcia kluczowe dla poniższego artykułu, tj. dziedziczenie, jego rodzaje oraz pojęcie rozwodu.

Dziedziczenie to proces przejścia ogółu praw i obowiązków przysługujących zmarłemu na spadkobierców, czyli osoby, którym przysługuje po spadkodawcy spadek. Dziedziczenie spadku może nastąpić w drodze dziedziczenia testamentowego, czyli na podstawie pozostawionego przez zmarłego testamentu, lub ustawowo, czyli na podstawie reguł opisanych w kodeksie cywilnym. Dziedziczenie ustawowe będzie miało miejsce, jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, lub jeśli testament okazał się nieważny. Zależnie od tego, z jakim rodzajem dziedziczenia będziemy mieć do czynienia, odmiennie kształtuje się możliwość dziedziczenia przez byłego małżonka, co zostanie omówione w artykule.

Poprzez rozwód należy rozumieć sytuację, w której następuje rozwiązanie istniejącego związku małżeńskiego, w przypadku kiedy oboje małżonkowie żyją i formalnie chcą zakończyć istniejący między nimi związek. Rozwód oznacza, że wszystkie więzi łączące małżonków ustają, zarówno te faktyczne, jak i prawne, co nie pozostaje bez znaczenia również dla kwestii dziedziczenia.

Spis treści:

1. Dziedziczenie po rozwodzie – dziedziczenie ustawowe
2. Dziedziczenie po rozwodzie – dziedziczenie testamentowe
3. Dziedziczenie po rozwodzie a dzieci
4. Dziedziczenie po rozwodzie – doświadczeni prawnicy od spraw spadkowych w Rzeszowie

Dziedziczenie po rozwodzie – dziedziczenie ustawowe

W przypadku braku testamentu lub jego nieważności następuje dziedziczenie ustawowe, czyli dziedziczenie spadku na podstawie tzw. klas dziedziczenia określonych w polskim prawie cywilnym, zgodnie z którymi w pierwszej kolejności z ustawy do spadku powołane są dzieci i małżonek spadkodawcy. Przepis ten nie dotyczy osób, które są rozwiedzione. Żadna kolejna klasa dziedziczenia też o nich nie wspomina – byli małżonkowie są dla siebie w świetle prawa spadkowego zupełnie obcymi osobami.

Co jednak w sytuacji, kiedy nastąpi śmierć małżonka w czasie postępowania o rozwód lub separację? Już po wniesieniu pozwu, ale przed prawomocnym orzeczeniem sądu. Zgodnie z artykułem 940. kodeksu cywilnego, małżonek jest wyłączony z dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Jeśli zatem spadkodawca zmarł w toku sprawy rozwodowej bez orzekania o winie, to współmałżonek będzie mógł po nim dziedziczyć, natomiast jeśli zmarły wniósł o orzeczenie winy drugiego małżonka, sąd zbada, czy roszczenie było uzasadnione, a jeśli było – żyjący małżonek będzie wyłączony z dziedziczenia. Małżonek nie będzie dziedziczył również wtedy, gdy rozwód miał być orzeczony z winy obu stron. Taki małżonek nie może liczyć również na zachowek.

Kto może wystąpić o wyłączenie małżonka z dziedziczenia i w jakim terminie?

Wyłączenie małżonka z dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż rok od otwarcia spadku.

Dziedziczenie po rozwodzie – dziedziczenie testamentowe

Odmiennie kształtuje się natomiast sytuacja, jeśli spadkodawca pozostawił ważny testament. Taki testament co do zasady ma bowiem pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Dziedziczenie po rozwodzie jest w takiej sytuacji możliwe – spadkodawca w testamencie może wskazać w zasadzie dowolne osoby, którym chce powierzyć swój majątek, nie ma więc przeszkód, żeby wskazał w nim byłego małżonka, który będzie dziedziczył w zakresie wskazanym przez autora testamentu, choć jego udział może zostać pomniejszony o zachowki przysługujące najbliższym spadkodawcy, jeśli pominął ich w testamencie.

Dziedziczenie testamentowe a zachowek

Osoby najbliższe zmarłemu mogą zostać pominięte w testamencie, jednak przysługuje im roszczenie o tak zwany zachowek. Zachowek to rozwiązanie w polskim prawie spadkowym, które ma na celu zabezpieczenie interesów najbliższych osób spadkodawcy, właśnie w przypadku pominięcia ich w testamencie. Zgodnie z art. 991. § 1 kodeksu cywilnego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – ⅔ wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Przepis powyższy nie obejmuje byłych małżonków. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o zachowku oraz o ogólnych regułach dziedziczenia w prawie polskim, zapraszamy do zapoznania się z artykułem o tej tematyce na naszym blogu Kancelarii Kawalec.

Dziedziczenie po rozwodzie a dzieci

Choć z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie ustają wszelkie więzi między małżonkami, to sytuacja prawna dzieci w przypadku dziedziczenia po rozwodzie się nie zmienia, co więcej, w pewnym sensie są one w korzystniejszym położeniu z punktu widzenia reguł dziedziczenia, ponieważ w przypadku dziedziczenia ustawowego już nie dziedziczą w zbiegu z małżonkiem, ale cały spadek przypada im. Warto również wskazać, że dzieci ze związków nieformalnych oraz dzieci adoptowane nie są w żadnym wypadku w gorszym położeniu niż dzieci pochodzące z małżeństwa – dziedziczą na takich samych zasadach.

Podsumowanie

Z powyższych informacji wynika, że co do zasady po rozwodzie były małżonek nie dziedziczy, z wyjątkiem zawarcia stosownego postanowienia w testamencie. Podobnie traktowane są wszelcy partnerzy nieformalni.

Dziedziczenie po rozwodzie – doświadczeni prawnicy od spraw spadkowych w Rzeszowie

Kancelaria Kawalec to kancelaria doświadczonych adwokatów, ze specjalizacją w sprawach cywilnych i rodzinnych, w szczególności tych dotyczących spadków i dziedziczenia. Zapraszamy do kontaktu w celu odbycia konsultacji, otrzymania porady prawnej lub profesjonalnej reprezentacji w postępowaniu sądowym. Pamiętaj też o tym, żeby już na początku współpracy przedstawić swojemu prawnikowi pełen obraz sytuacji i być szczerym. Resztę zostaw nam!