Czym są małżeńskie umowy majątkowe?

Małżeńskie umowy majątkowe to sposoby na uregulowanie sytuacji majątkowej małżonków w sposób odmienny od domyślnych zasad. Pozwala to małżonkom wpłynąć na to, jakie przedmioty majątku będą objęte wspólnością majątkową, jakie udziały będą mieć w majątku wspólnym oraz jakie będą losy ich majątku w razie rozwodu. Tematem niniejszego artykułu będzie charakterystyka podstawowych rodzajów małżeńskich umów majątkowych.

Spis treści:

1. Po co zawiera się małżeńskie umowy majątkowe?
2. Rodzaje ustrojów majątkowych małżeńskich
   • Wspólność majątkowa
   • Intercyza – małżeńskie umowy majątkowe
   • Intercyza – forma, koszt i moment zawarcia
3. Małżeńskie umowy majątkowe – podsumowanie

Po co zawiera się małżeńskie umowy majątkowe?

Poprzez małżeńskie umowy majątkowe małżonkowie mogą na różne sposoby określić swoje stosunki majątkowe, od całkowitego rozdzielenia ich majątków, poprzez różne modyfikacje wspólności, aż do jej rozszerzenia ponad standardowe reguły. Można w nich określić wzajemną sytuację majątkową małżonków, udziały małżonków w majątku wspólnym (np. z uwzględnieniem stopnia, w jakim każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego), czy to, co dzieje się z przedmiotami majątkowymi nabytymi w trakcie małżeństwa przez każdego z małżonków.

Regulacja małżeńskich stosunków majątkowych może odbyć się na drodze umownej zgody lub przez orzeczenie sądu. Małżeńskie umowy majątkowe mogą być zawarte w rozmaitych wariantach, z różnymi skutkami i korzyściami dla każdej strony. Warto poznać ich rodzaje oraz skonsultować się z prawnikiem, aby pomógł w podjęciu decyzji.

Rodzaje ustrojów majątkowych małżeńskich

Wspólność majątkowa

Domyślny sposób regulacji kwestii majątkowych między małżonkami to ustrój wspólności majątkowej, który powstaje niejako automatycznie z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. W tym ustroju udziały małżonków po ustaniu wspólności majątkowej są co do zasady równe. Najczęściej w czasie trwania małżeństwa pomiędzy małżonkami istnieje właśnie ustrój małżeńskiej ustawowej wspólności majątkowej. Jest to wspólność bezudziałowa, co oznacza, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów (np. po ½) w majątku wspólnym. Udziały te określane są dopiero po ustaniu tej wspólności (np. w razie rozwodu). Regułą jest wówczas, że są one równe, aczkolwiek każdy z małżonków może żądać ustalenia nierównych udziałów, uzasadniając to stopniem przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Ustawowa wspólność majątkowa może być przez małżonków wyłączona, rozszerzona lub ograniczona w umowie majątkowej małżeńskiej, tzw. intercyzie.

Intercyza – małżeńskie umowy majątkowe

Intercyza to potoczne określenie na małżeńskie umowy majątkowe, która określa kwestie majątkowe każdego z małżonków, a w szczególności to, jakie elementy będą stanowić majątek odrębny małżonków, a jakie wspólność majątkową. Prawną podstawą regulującą zagadnienie intercyzy jest kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 r.

Według obecnych przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego intercyza między małżonkami może ustanowić następujące ustroje umowne:

• wspólność umowną mającą zakres szerszy lub węższy w porównaniu z zakresem wspólności ustawowej, czyli wspólność rozszerzoną albo ograniczoną,
• rozdzielność majątkową,
• rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Niedozwolone jest kreowanie w umowie majątkowej małżeńskiej innych postaci ustrojów umownych między małżonkami niż przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Jeśli chodzi o małżeńskie umowy majątkowe, najczęściej ustanawianym umownym ustrojem majątkowym małżeńskim jest rozdzielność majątkowa. Zazwyczaj to właśnie ten typ umownego ustroju majątkowego jest przez wielu utożsamiany z intercyzą. W tym przypadku każdy z małżonków ma swój majątek osobisty. W ustroju pełnej rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje majątek nabyty zarówno przed zawarciem intercyzy, jak i w czasie jej trwania, a także każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. W tym ustroju nie występuje majątek wspólny objęty wspólnością łączną. Małżonkowie mogą jednak wspólnie nabywać przedmioty majątkowe na tak zwaną współwłasność ułamkową (np. współwłasność domu, mieszkania, samochodu itp.). Do takiej wspólności mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności ułamkowej.

Intercyza – forma, koszt i moment zawarcia

W społeczeństwie można spotkać często przekonanie, że intercyzę zawiera się jedynie przed małżeństwem. Jest to jeden z wielu mitów – intercyzę można zawrzeć zarówno przed ślubem, jak i po nim. W przypadku podpisania intercyzy przed ślubem, wchodzi ona w życie z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Jeżeli natomiast intercyza została zawarta po ślubie, to wywołuje ona skutki od dnia jej zawarcia lub późniejszego terminu, jeśli tak postanowią strony, nie ma jednak mocy wstecznej, tzn. do dnia zawarcia intercyzy małżonków wiąże ustrój wspólności majątkowej. Małżonkowie mogą wielokrotnie w czasie trwania małżeństwa zmieniać łączący ich ustrój majątkowy.

Koszt intercyzy wyraźnie różni się w zależności od tego, czy dotyczy intercyzy przedślubnej, czy zawieranej już w trakcie trwania małżeństwa. Orientacyjny koszt intercyzy zawieranej przed ślubem wynosi około 600 zł brutto. Z kolei koszt intercyzy zawieranej w trakcie małżeństwa jest zależny przede wszystkim od wartości majątku wspólnego małżonków i wynosić może od kilkuset do kilku tysięcy złotych, a w przypadku wielomilionowego majątku nawet 10 tysięcy złotych.

Małżeńskie umowy majątkowe – podsumowanie

Małżeńskie umowy majątkowe mogą zawierać bardzo dużo rozmaitych postanowień, drobiazgowo regulujących każdą sferę stosunków majątkowych między małżonkami, stąd jeśli zależy nam na dokładnym uregulowaniu tej kwestii, warto skorzystać z pomocy kogoś specjalizującego się w takich sprawach. Intercyza jest dokumentem potencjalnie rzutującym na całą przyszłość majątku małżonków, warto więc dochować maksymalnej staranności przy rozważaniu jej zakresu i poszczególnych postanowień, a w tym może nam zdecydowanie pomóc konsultacja z doświadczonym w tej dziedzinie prawnikiem. Adwokaci w Kancelarii Kawalec specjalizują się w prawie cywilnym i rodzinnym. Posiadają bogate doświadczenie w tym zakresie. Zapraszamy do konsultacji!