Intercyza – wszystko co musisz wiedzieć

Intercyza to potoczne określenie na jeden z tak zwanych małżeńskich ustrojów majątkowych, czyli sposobów regulowania między małżonkami zasad dotyczących ich majątku przed oraz w trakcie małżeństwa i na wypadek jego rozwiązania. Podstawowy podział wyróżnia:

• ustrój ustawowej wspólności majątkowej;
• ustrój rozdzielności majątkowej (tzw. intercyza).

Domyślny sposób regulacji kwestii majątkowych między małżonkami to ustrój wspólności majątkowej, który powstaje niejako automatycznie z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. W tym ustroju udziały małżonków po ustaniu wspólności majątkowej są co do zasady równe. Najczęściej w czasie trwania małżeństwa pomiędzy małżonkami istnieje właśnie ustrój małżeńskiej ustawowej wspólności majątkowej. Jest to wspólność bezudziałowa, co oznacza, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów (np. po ½) w majątku wspólnym. Udziały te określane są dopiero po ustaniu tej wspólności (np. w razie rozwodu). Regułą jest wówczas, że są one równe, aczkolwiek każdy z małżonków może żądać ustalenia nierównych udziałów, uzasadniając to stopniem przyczynienia się do powstania majątku wspólnego.

Ustawowa wspólność majątkowa może być przez małżonków wyłączona, rozszerzona lub ograniczona w umowie majątkowej małżeńskiej, tzw. intercyzie, która zostanie poniżej w najważniejszym zakresie poddana omówieniu, zapraszamy do lektury!

Spis treści:

1. Czym jest intercyza?
   • Rodzaje intercyzy
2. Intercyza – moment zawarcia, forma i koszt
3. Intercyza a dziedziczenie
4. Intercyza – dlaczego warto to skonsultować z prawnikiem?

Czym jest intercyza?

Intercyza to potoczne określenie na małżeńską umowę majątkową, która określa kwestie majątkowe każdego z małżonków, a w szczególności to, jakie elementy majątku będą stanowić majątek odrębny małżonków, a jakie wspólność majątkową. Prawną podstawą regulującą zagadnienie intercyzy jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 r. (a nie Kodeks cywilny, jak wiele osób błędnie sądzi).

Rodzaje intercyzy

Według obecnych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego intercyza między małżonkami może ustanowić następujące ustroje umowne:

• wspólność umowną mającą zakres szerszy lub węższy w porównaniu z zakresem wspólności ustawowej, czyli wspólność rozszerzoną albo ograniczoną;
• rozdzielność majątkową;
• rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Niedozwolone jest kreowanie w umowie majątkowej małżeńskiej innych postaci ustrojów umownych między małżonkami niż te przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Najczęściej ustanawianym umownym ustrojem majątkowym małżeńskim jest rozdzielność majątkowa. Zazwyczaj to właśnie ten typ umownego ustroju majątkowego jest przez wielu utożsamiany z intercyzą. W tym przypadku każdy z małżonków ma swój majątek osobisty. W ustroju pełnej rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje majątek nabyty zarówno przed zawarciem intercyzy, jak i w czasie jej trwania, a także każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. W tym ustroju nie występuje majątek wspólny objęty wspólnością łączną. Małżonkowie mogą jednak wspólnie nabywać przedmioty majątkowe na tak zwaną współwłasność ułamkową (np. współwłasność domu, mieszkania czy samochodu). Do takiej wspólności mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności ułamkowej.

Umowa majątkowa, której treść ogranicza się jedynie do postanowienia o rozwiązaniu wcześniejszej umowy majątkowej małżeńskiej, przywraca ustrój wspólności ustawowej.

Intercyza – moment zawarcia, forma i koszt

W społeczeństwie można spotkać przekonanie, że intercyzę zawiera się jedynie przed zawarciem małżeństwa. Jest to jeden z wielu mitów – intercyzę można zawrzeć zarówno przed ślubem, jak i po nim. W przypadku zawarcia intercyzy przed ślubem, wchodzi ona w życie z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Jeżeli natomiast intercyza została zawarta po ślubie, to obowiązuje od dnia jej zawarcia lub późniejszego terminu, jeśli tak postanowią strony, nie ma jednak mocy wstecznej, tzn. do dnia zawarcia intercyzy małżonków wiąże ustrój wspólności majątkowej. Małżonkowie mogą wielokrotnie w czasie trwania małżeństwa zmieniać łączący ich ustrój majątkowy.

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, majątkowa umowa małżeńska, czyli intercyza, powinna być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Oznacza to, że w przypadku niezachowania formy aktu notarialnego intercyza będzie nieważna. Dokumenty potrzebne do zawarcia intercyzy, które należy ze sobą wziąć do notariusza, to:

• dane osobowe małżonków lub przyszłych małżonków – imiona, nazwisko, imiona rodziców, PESEL, adres zamieszkania, numer dowodu osobistego lub paszportu;
• ewentualnie informacja o zawieranych wcześniej umowach majątkowych małżeńskich;
• w przypadku intercyzy zawieranej przed ślubem – podanie planowanej daty zawarcia związku małżeńskiego, a w przypadku intercyzy zawieranej w trakcie małżeństwa – odpis skrócony aktu małżeństwa.

Koszt intercyzy wyraźnie różni się w zależności od tego, czy dotyczy intercyzy przedślubnej, czy zawieranej już w trakcie trwania małżeństwa. Orientacyjny koszt intercyzy zawieranej przed ślubem wynosi około 600 zł brutto. Z kolei koszt intercyzy zawieranej w trakcie małżeństwa jest zależny przede wszystkim od wartości majątku wspólnego małżonków i może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych, a w przypadku wielomilionowego majątku może wynosić nawet 10 tysięcy złotych.

Intercyza a dziedziczenie

Krótko mówiąc, podpisanie intercyzy nie wpływa w żaden sposób na prawo do dziedziczenia. Jeżeli dziedziczenie odbywa się na zasadach ogólnych, określonych w Kodeksie cywilnym, to w razie śmierci małżonka w pierwszej kolejności dziedziczy współmałżonek i dzieci. Dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. W przypadku pozostawienia przez małżonka ważnego testamentu – dziedziczą osoby w nim wskazane, z zachowaniem prawa do zachowku najbliższych spadkodawcy, czyli m.in. dzieci, rodziców i małżonka spadkodawcy. Więcej o zasadach dziedziczenia i zachowku pisaliśmy już wielokrotnie na naszym blogu, osoby zainteresowane zapraszamy do zapoznania się z naszymi artykułami.

Różnica w zakresie dziedziczenia przez małżonków z podpisaną intercyzą, a dziedziczenia przez małżonków z wspólnością majątkową polega na wysokości spadku. W przypadku wspólności majątkowej, cały majątek wspólny małżonków podlega podziałowi z chwilą śmierci, zazwyczaj na dwie, równe części.

Intercyza – dlaczego warto to skonsultować z prawnikiem?

Intercyza jest dokumentem potencjalnie rzutującym na całą przyszłość majątku małżonków, warto więc dochować maksymalnej staranności przy rozważaniu jej zakresu i poszczególnych postanowień, a w tym może pomóc konsultacja z doświadczonym w tej dziedzinie prawnikiem. Adwokaci w Kancelarii Kawalec specjalizują się w prawie cywilnym i rodzinnym, posiadają bogate doświadczenie w tym zakresie. Zapraszamy do konsultacji!