Komu po rozwodzie należy się opieka nad dzieckiem?

Opieka nad dzieckiem po rozwodzie to zagadnienie, które stanowi obowiązkowy element rozstrzygnięcia sądu w sprawie rozwodowej, zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jest to często jedna z najbardziej emocjonalnych kwestii postępowania rozwodowego, która realnie rzutuje na przyszłe funkcjonowanie całej rodziny. Warto więc wiedzieć, od czego zależy przyznanie opieki nad dzieckiem i na jakie sposoby ta sprawa może zostać rozstrzygnięta. Właśnie to jest tematem niniejszego artykułu.

Spis treści:

1. Od czego zależy przyznanie opieki nad dzieckiem?
2. Naprzemienna opieka nad dzieckiem po rozwodzie
3. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich
4. Opieka nad dzieckiem po rozwodzie – podsumowanie

Od czego zależy przyznanie opieki nad dzieckiem?

Decydując o tym, któremu z rodziców zostanie przyznana opieka nad dzieckiem po rozwodzie, sąd może wziąć pod uwagę bardzo wiele rozmaitych czynników. Na wstępie warto jednak zaznaczyć, że rodzice, pomimo wkroczenia na drogę sądową w związku z postępowaniem rozwodowym, mogą sami dojść do porozumienia w sprawie sposobu i zakresu wykonywania opieki nad ich wspólnym małoletnim dzieckiem. Sąd opiekuńczy, rozstrzygając kwestie opieki nad dzieckiem, powinien brać pod uwagę ustalenia rodziców, o ile nie będzie to sprzeczne z jego dobrem.

Dobro dziecka

Sąd, decydując o powierzeniu władzy rodzicielskiej, kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka. Czym zatem jest dobro dziecka? Warto przytoczyć tu dwa orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczące tej kwestii, w pierwszym, z dnia 11 lutego 1997 r., (II CKN 90/96) Sąd Najwyższy wskazał, że „Pojęcie dobra dziecka, z jednej strony, obejmuje całą sferę najważniejszych jego spraw osobistych, przykładowo takich, jak rozwój fizyczny i duchowy, odpowiednie kształcenie i wychowanie oraz przygotowanie do dorosłego życia, z drugiej zaś – ma ono wyraźny wymiar materialny. Polega on na konieczności zapewnienia dziecku środków do życia i realizacji celów o charakterze osobistym, a w wypadku gdy ma ono swój majątek, także na dbałości o jego interes majątkowy”. Natomiast w postanowieniu z 31 stycznia 2018 r. (IV CSK 442/17) Sąd Najwyższy uznał, że „Dobro dziecka jest podstawową wartością, która wymaga priorytetowego traktowania w stosunku do interesów innych osób, także rodziców”.

Opieka nad dzieckiem po rozwodzie – czym kieruje się sąd?

W orzeczeniu Sądu Najwyższego z 16 czerwca 1958 r. (IV CR 383/57) wskazano, że “Sąd rozstrzyga o powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej zgodnie z interesem dzieci, mając na względzie m.in. wiek i płeć dziecka, fakt dotychczasowego wychowywania dziecka tylko przez jednego z małżonków i możliwość wystąpienia zaburzeń psychicznych u dziecka w razie zmiany dotychczasowych warunków, w jakich było wychowywane.”

Sąd, decydując o tym, któremu z rodziców zostanie przyznana opieka nad dzieckiem po rozwodzie, może brać pod uwagę następujące czynniki:

• przede wszystkim – sąd, powierzając jednemu z rodziców sprawowanie opieki nad dzieckiem, będzie sugerował się tym, który z rodziców zdaje się dawać lepszą gwarancję należytej opieki nad dzieckiem, uwzględniając okoliczności natury osobistej każdego z rodziców, predyspozycje do wychowywania dziecka, możliwości czasowe, warunki materialne czy mieszkaniowe;
• zdanie dziecka – jeśli pozwala na to stopień dojrzałości i rozwoju dziecka, sąd może uwzględnić zdanie małoletniego i jego preferencje;
• bliskość i przywiązanie – sąd bierze pod uwagę dotychczasowe relacje dziecka z każdym z rodziców, w tym m.in. to, który z nich do tej pory pełnił rolę głównego opiekuna dziecka i do którego z rodziców dziecko jest bardziej przywiązane;
• opinia biegłych – w sytuacjach spornych, dla sądu istotne znaczenie ma opinia biegłych, a Ci często stwierdzają, że to matka da lepszą gwarancję należytej opieki nad dzieckiem i zapewnienia dobrostanu emocjonalnego niż ojciec. Jeżeli w Twoim przypadku chciałbyś, aby było inaczej, bądź dobrze przygotowany do procesu oraz koniecznie skontaktuj się z doświadczonym w tego typu sprawach prawnikiem.

Naprzemienna opieka nad dzieckiem po rozwodzie

Sąd może również zdecydować o zastosowaniu tak zwanej opieki naprzemiennej, jeśli taka jest wola rodziców i sąd uzna, że nie stoi to w sprzeczności z dobrem dziecka (np. z racji dużej odległości między miejscami zamieszkania rodziców, znacznego skonfliktowania rodziców, negatywnego zdania dziecka na temat takiego rozwiązania). Formalnie dziecko może mieć miejsce zamieszkania tylko przy jednym z rodziców, jednak w systemie opieki naprzemiennej przebywa na zmianę u jednego i drugiego rodzica, a założeniem takiego rozwiązania jest próba zachowania względnie równej relacji dziecka z obojgiem rodziców.

W przypadku opieki naprzemiennej rodzice powinni określić podczas rozprawy rozwodowej:

• miejsce zamieszkania dziecka (przy matce lub przy ojcu),
• częstotliwość zmian opieki nad dzieckiem,
• zasady podejmowania ważnych decyzji w życiu dziecka, np. wybór szkoły, wakacje, sprawy zdrowotne,
• sposoby wykonywania kontaktów z dzieckiem i ich zakres.

Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich

Opieka nad dzieckiem po rozwodzie może być powierzona przez sąd jednemu z rodziców. Władza drugiego rodzica może zostać ograniczona. W skrajnych przypadkach sąd może nawet całkowicie pozbawić rodzica praw.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najbardziej surową ingerencją sądu. Sąd jest zobowiązany pozbawić władzy rodzicielskiej (jedno lub oboje rodziców), jeżeli:

• władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. nieuleczalna choroba psychiczna rodzica, umieszczenie rodzica w zakładzie karnym na wiele lat),
• rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej,
• opiekunowie rażąco zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka,
• rodzice w sposób trwały nie interesują się dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej lub domu dziecka.
  W razie ustania przyczyny uzasadniającej pozbawienie władzy rodzicielskiej sąd może (nie ma jednak takiego obowiązku) władzę rodzicielską przywrócić.

Władza rodzicielska ulega wygaśnięciu z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości. Niezależnie od posiadania władzy rodzicielskiej, każdy rodzic ma prawo do kontaktów z dzieckiem.

Opieka nad dzieckiem po rozwodzie – podsumowanie

Jak już zostało wspomniane we wstępie, opieka nad dzieckiem po rozwodzie to jeden z najbardziej emocjonalnych elementów procesu rozwodowego, ale również taki, który będzie prawdopodobnie rzutował na całe życie rodzica w zakresie jego kontaktów i więzi z dzieckiem, dlatego jeśli zależy Ci na korzystnym dla siebie zakończeniu takiego postępowania, to pamiętaj, że jest to kategoria sprawy, w której, jeżeli odpuścisz, możesz tego żałować całe życie. Jeśli poszukujesz profesjonalnej pomocy prawnej, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Kawalec. Postępowania sądowe to od wielu lat nasza specjalność i jako doświadczeni adwokaci wiemy, jak zachować się w tak wrażliwych sprawach, jak opieka nad dzieckiem po rozwodzie oraz jak znacznie zwiększyć szanse klienta na satysfakcjonujące zakończenie sprawy.